กลไกการทำงานในธรรมชาติที่มีระบบผู้นำ และผู้ตาม ในสัตว์ที่เรียกว่าแมลงนั้น ซึ่งเราจะเห็นได้จากแมลงที่เรียกว่า ผึ้ง ผึ้งจะมีโครงสร้างตำแหน่งแบ่งการทำงานออกเป็น 3 ตำแหน่ง ในตำแหน่งผู้นำนั้นคือนางพญา เป็นผู้ที่ออกผสมพันธุ์ และคอยควบคุมดูแลสมาชิกทุกตัวในรัง ในหนึ่งรังนั้นมักจะมีผู้นำเพียงตัวเดียว ตำแหน่งถัดมาจะเป็นตำแหน่งที่มีหลากหลายหน้าที่จะเรียกว่าเป็นตัวงานเลยก็ว่าได้ ตัวงานนี้เองคือผู้ออกหาอาหารเก็บน้ำหวานกลับมายังรัง ในน้ำผึ้งที่เรารับประทานก็มาจากตัวงานนี่แหละ ส่วนงานอื่น ๆ สำหรับตัวงานก็มีการทำความสะอาด ซ่อมแซม ไปจนถึงการป้อนอาหารตัวในรัง และในตำแหน่งสุดท้ายที่ขาดไม่ได้ก็คือตัวผู้ หน้าที่หลักก็จะเป็นการผสมพันธุ์กับนางพญา ตัวนี้เมื่อผสมพันธ์ุเสร็จแล้วก็จะตาย และตัวที่ยังไม่ได้ผสมพันธุ์ก็จะถูกให้ขาดอาหารแล้วตายเช่นกัน นี่ก็เป็นความพิเศษสังคมแมลงชนิดนี้ ที่การใช้ชีวิตราวกับว่าเป็นหุ่นยนต์ฝังโปรแกรมมาเลยทีเดียว

ภาพผึ้ง
ที่มา https://pixabay.com , skeeze

ความพิเศษที่ถูกค้นพบ

          ผึ้งเป็นแมลงอีกชนิดที่ถูกนำมาทดลองในห้องวิจัยบ่อยครั้ง เพื่อหาคำตอบใหม่ๆ ทางด้านพฤติกรรม สังคม และสติปัญญา ซึ่งการทดลองก็มีความแตกต่างกันไปตามเป้าหมายในการทดลองนั้น เมื่อค้นพบความสามารถในผึ้งแล้วกลับทำให้เราประหลอดใจกับความอัจฉริยะอันน่าทึ่งของผึ้งนี้ ซึ่งได้แก่

1. ผึ้งมีการจดจำเส้นทางที่แม่นยำ และสงสารไปยังฝูงด้วยภาษาของตนเองอย่างถูกต้อง จากการสังเกตุที่พบว่าจะมีตัวผึ้งงานที่เป็นตัวสำรวจแหล่งอาหารนั้น ได้เก็บน้ำหวานแล้วบินกลับมายังฝูงของตนเอง เพื่อมาบอกเพื่อนในรังไปเก็บน้ำหวานในที่ที่ตนมา จึงมีการใช้วิธีบอกทางด้วยการบินวนไปมา และส่ายตัวไปมา จากนั้นเองฝูงผึ้งก็บินไปยังทิศทางนั้น โดยการสังเกต จดจำ และรับสาร สู่การเดินทางไปยังจุดรับน้ำหวานได้อย่างถูกต้อง

ภาพผึ้งตอมดอกไม้
ที่มา https://pixabay.com , Pexels

2. ความจำอย่างไม่น่าเชื่อของตัวเลข แม้ว่าจะมีข้อมูลระบุชัดเจนถึงโครงสร้างทางกายภาพของผึ้งว่ามีสมองเท่ากับเมล็ดผักกาดเท่านั้น แต่ในการทดลองที่หาผลลัพธ์ของการเปรียบเทียบระหว่างสิ่งของที่มีจำนวนมากกว่า และจำนวนน้อยกว่านั้น มีการฝึกให้ผึ้งบินไปเลือกที่สิ่งของที่น้อยกว่าแล้วจะได้รับรางวัลคือของหวาน ถ้าเลือกผิดผึ้งก็จะได้รับการทำโทษโดยการได้อาหารรสขมไปแทน ซึ่งการทดลองไม่ได้ถูกค้นพบเพียงการเลือกจำนวนเพียงอย่างเดียว แต่สมองผึ้งนั้นก็ได้ฝึกเชื่อมโยงระหว่างเลข 0 และความว่างเปล่าด้วย จนทำให้ผึ้งนั้นเข้าใจเลือกเมื่อไม่มีสิ่งของเลย กับตัวเลขศูนย์แล้วผึ้งก็เลือกถูกบ่อยครั้ง ไม่ว่าจะเปลี่ยนสถานการณ์หรือลักษณะสิ่งของไปกี่ครั้งผึ้งก็ยังตอบถูกมากกว่า 80 % อยู่ดี ผลการทดลองครั้งนี้ได้ปรากฏอยู่ในการทดลองของมหาวิทยาลัยRMIT ประเทศออสเตรเลีย ซึ่งมีผู้นำด้านวิจัยคือ สคาร์เล็ท ฮาร์เวิด นั่นเอง

ภาพผึ้งและรังผึ้ง
ที่มา https://pixabay.com , PollyDot

3. ผึ้งมีทักษะเรียนรู้และเลียนแบบได้ ได้มีผึ้งกลุ่มหนึ่งจากการทดลองของลาโกล่าที่เป็นนักนิเวศวิทยาเชิงพฤติกรรม จากมหาวิทยาลัยควินเมรี่ลอนดอน แสดงให้เห็นว่าผึ้งสามารถเล่นฟุตบอลได้จากการเรียนรู้จากผึ้งอีกกลุ่มหนึ่งที่ได้ทำการทดลองเหมือนกัน แต่ผึ้งในกลุ่มแรกได้ถูกฝึกฝนมาเป็นอย่างดีแล้ว ซึ่งก็ใช้เวลาพอสมควรกว่าจะเรียนรู้จนปฏิบัติได้ โดยพฤติกรรมที่เขาสอนจะให้ผึ้งนั้นเรียนรู้การเลี้ยงบอลให้ลงหลุมแล้วจะได้รับรางวัลด้วยน้ำตาล และอีกกลุ่มเขาให้เรียนรู้ด้วยตัวผึ้งเองจากการสังเกตพฤติกรรมตัวอย่างการเล่นฟุตบอลของผึ้งกลุ่มแรก ผลปรากฏว่าผึ้งกลุ่มนี้ก็สามารถลงมือปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง เมื่อลงสนามจริงพวกเขาก็ได้ผลักลูกฟุตบอลนั้นลงหลุม ซึ่งระยะเวลาที่ใช้นั้นไม่นานเลย

แหล่งที่มา

(2560,สิงหาคม 8). พบผึ้งฉลาดกว่าที่คิด เข้าใจความหมายของเลขศูนย์. สืบค้นเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2562 จาก  https://www.bbc.com/thai/international-40847197

Thanet Ratanakul (2561, กรกฎาคม 19). ปัจเจกทางอารมณ์ในมวลหมู่ผึ้ง : ทำไมแมลงถึงทำให้เราเข้าใจระบบประสาทและสมอง สืบค้นเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2562 จาก https://thematter.co/science-tech/in-the-mood-of-bees/54977

(2560, มีนาคม 6). เรื่องทึ่งๆ ของผึ้งกลิ้งลูกบอลได้เมื่อใช้น้ำหวานล่อ. สืบค้นเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2562 จาก https://www.thairath.co.th/content/875005